Fantasia (1940)

Film en muziek zijn altijd onlosmakelijk met elkaar verbonden, zeker bij tekenfilms. Walt Disney maakte tussen 1929 en 1939 de reeks 'Silly Symphonies' ('Malle Melodietjes'), een serie van 75 korte tekenfilms die vooraf aan de hoofdfilm in de bioscoop werden vertoond. Zoals de titel al aangeeft vormde muziek de basis, daarnaast werd er volop geëxperimenteerd door het toepassen van nieuwe technieken. Zo was 'Flowers and Trees' in 1932 de eerste tekenfilm in kleur. In deel 71 uit de reeks, 'Farmyard Symphony' uit 1938 werd bestaande klassieke muziek gebruikt. Disney werkte dit gegeven verder uit in een korte film met Mickey Mouse de hoofdrol.

Voor de muziek werd gekozen voor "De Tovenaarsleerling" van Paul Dukas, dat weer gebaseerd was op een ballade van Goethe. Een toevallige ontmoeting met Leopold Stokowski, dirigent van het Philadelphia Orchestra, zorgde ervoor dat dit orkest de soundtrack verzorgde. Omdat de kosten voor de productie veel hoger dan begroot uitvielen werd besloten de korte film aan te vullen met andere titels uit de klassieke muziek en als bioscoopfilm uit te brengen. In samenwerking met Leopold Stokowski koos Walt Disney voor in totaal acht stukken. De verbeelding ervan volgt soms de bedoeling van de componist, in andere gevallen werd voor een eigen invulling gekozen:

• Toccata en Fuga in d-moll - Johann Sebastian Bach
  Voornamelijk abstracte beelden hoewel muziekinstrumenten en wolkenluchten te herkennen zijn.
• De Notenkrakerssuite - Pjotr Iljitsj Tsjaikovski
  De vier seizoenen worden verbeeld door dansende paddestoelen, planten, vissen en feeën.
• De Tovenaarsleerling - Paul Dukas
  Een overmoedige Mickey Mouse, in de titelrol, veroorzaakt een overstroming.
• Le Sacre du Printemps - Igor Stravinsky
  Het ontstaan van het leven op aarde tot aan het einde van de dinosauriërs.
• Pastorale - Ludwig van Beethoven
  Centauren, saters en andere wezens uit de Griekse mythologie vieren feest totdat Zeus een onweer begint.
• Urendans - Amilcare Ponchielli
  Een ballet van struisvogels, olifanten, nijlpaarden en krokodillen.
• Nacht op de Kale Berg - Modest Moessorgski / Ave Maria - Franz Schubert
  Om middernacht roept een demon geesten op totdat het ochtend wordt en een processie met lantaarns door het landschap trekt.

Tussen de diverse onderdelen door zijn de dirigent en het orkest te zien, evenals Deems Taylor als verteller. Voor de Nederlandse nasynchronisatie die in 1986 werd gemaakt werden zijn scènes uit de film gehaald en is alleen een vertelstem te horen. Na "Le Sacre du Printemps" is tevens een kort intermezzo te zien over het geluidsspoor. Naast de verteller en een korte ontmoeting tussen Stokowski en Mickey wordt in de film niet gesproken. Toch zijn van enkele personages de namen bekend. De tovenaar heet Yen Sid (Disney achterstevoren gespeld), naar verluidt heeft zijn gezicht trekken van Walt Disney, met name de opgetrokken wenkbrauw.

Kosten nog moeite werden gespaard voor de twee uur durende film, er werd zelfs een nieuw geluidssysteem ontwikkeld, Fantasound. De oorspronkelijke titel, ‘The Concert Feature’, werd vervangen door het letterlijk fantasievollere ‘Fantasia’. Hoewel tegenwoordig gezien als een meesterwerk dat zijn tijd ver vooruit was, werd de film bij uitbreng in 1940 weinig gewaardeerd. Critici vonden dat klassieke muziek en tekenfilm niet samengingen en het publiek bleef weg. Door de Tweede Wereldoorlog kon de film ook niet in Europa worden uitgebracht. Het plan van Walt Disney om telkens nieuwe klassieke muziekstukken te verfilmen ging niet door.

Pas in de jaren ’60 ontstond bij een nieuwe bioscooproulatie waardering voor de film. Uiteindelijk zou er een vervolg komen onder de titel 'Fantasia 2000' waarin "De Tovenaarsleerling", de tekenfilm waar het allemaal mee begon, opnieuw te zien was.
 
 

Gerelateerd TV-sentiment

Fantasia (DVD)

Uitgever: Disney DVD Speelduur: 112 minuten Datum: 23 februari 2011 Beschrijving Walt Disney's tijdloze meesterwerk is een spektakel van… Lees meer

Fantasia 2000 (DVD)

Uitgever: Disney DVD Speelduur: 71 minuten Extra Musicana Beschrijving Beleef een spektakel van beeld en geluid in Fantasia 2000, de… Lees meer

Publicatiedatum: 2 mei 2016
Laatste aanvulling: 8 november 2023

© Walt Disney Productions